Nghe như chuyện đùa mà thiệt 100%. Từ người làm ăn đi vay tới người hữu sự cần tới ngân hàng đều bị ép mua bảo hiểm nhân thọ mới được cho vay.
Tại sao lại có chuyện đó? Thì ngân hàng bắt tay với công ty bảo hiểm nhân thọ.
Đằng sau việc ký kết hợp tác độc quyền ấy là những uất ức của khách hàng và là những “cơn ác mộng” của nhân viên ngân hàng.
Ngân hàng – bảo hiểm và cú bắt tay ngàn tỉ
Trong gần 10 năm trở lại đây, các thương vụ ký kết thỏa thuận độc quyền phân phối bảo hiểm qua ngân hàng thật sự sôi động. Khi đã ký, ngân hàng phải thực hiện, cứ thế, chỉ tiêu được trên ép xuống dưới, nhân viên ép khách vay… mua bảo hiểm.
Không chỉ có thời hạn kéo dài từ 15 năm trở lên, nhiều thương vụ hợp tác độc quyền còn có giá trị dao động từ 6.000 – 10.000 tỉ đồng.
Sau những cú ký kết này, không ít ngân hàng đã thiết kế sản phẩm theo hướng cài cắm bảo hiểm vào dịch vụ ngân hàng hoặc ép nhân viên phải tìm mọi cách để “đường nào cũng dẫn đến bảo hiểm”.
Từ thỏa thuận phân phối độc quyền giữa một ngân hàng và bảo hiểm Prudential, Công ty Chứng khoán Vietcombank (VCBS) ước tính mức phí trả trước mà ngân hàng này nhận được từ thương vụ trên có thể lên đến 3.500 tỉ đồng, đồng thời ước tính doanh thu từ phí bảo hiểm cũng sẽ tăng khoảng 30 – 40% hằng năm trong vòng 5 năm tiếp theo.
Trong khi đó, theo VCBS, mức phí trả trước mà một ngân hàng khác có thể nhận được từ thương vụ ký độc quyền 15 năm phân phối bảo hiểm nhân thọ của Sun Life là 370 triệu USD, tương đương hơn 8.500 tỉ đồng.
Hợp tác này được khởi hoạt từ năm 2021. Hãng tin Bloomberg cũng từng cho biết thỏa thuận độc quyền giữa một ngân hàng thương mại có vốn nhà nước và Manulife có thể được định giá cả trăm triệu đô, tức hàng ngàn tỉ đồng.
Trong năm 2022, một ngân hàng cổ phần lớn và bảo hiểm AIA ký gia hạn thỏa thuận hợp tác độc quyền lên 19 năm thay vì 15 năm như ban đầu.
Công ty Chứng khoán Yuanta ước tính ngân hàng này nhận về khoảng 8.000 tỉ đồng từ thương vụ này. Hiển nhiên ngân hàng này luôn đứng hàng đầu các ngân hàng về doanh số bán bảo hiểm nhân thọ, kể từ khi ký kết thỏa thuận lần đầu vào năm 2017 với AIA.
Mối quan hệ giữa ngân hàng và công ty bảo hiểm trở nên gắn kết, với quan hệ “mẹ – con”.
Chẳng hạn một ngân hàng có công ty con là Công ty TNHH Bảo hiểm nhân thọ và trong năm qua đã thu về hơn 10.180 tỉ đồng từ kinh doanh và dịch vụ bảo hiểm (+21% so với năm trước), đóng góp vào gần 72% tổng doanh thu mảng dịch vụ.
Ngân hàng “cắm mặt” bán bảo hiểm
Mỗi năm công ty bảo hiểm có thể thưởng cho ngân hàng, con số này không cố định mà phụ thuộc vào phong độ của ngân hàng dựa trên doanh thu phí bảo hiểm từ khách mới, tỉ lệ đóng phí năm tiếp theo của khách cũ…
Nếu không đạt phong độ như cam kết, ngân hàng sẽ bị cắt thưởng. Việc này tạo áp lực cho đội ngũ kinh doanh của ngân hàng.
Để thực hiện kế hoạch lợi nhuận đặt ra cho cả năm, ngân hàng tích cực phát triển các dịch vụ phụ mà trong đó có việc bán bảo hiểm.
Dễ hiểu vì sao ngân hàng cứ “cắm mặt” bán bảo hiểm, bất chấp nhu cầu và quyền lợi của khách hàng.
Những người đi vay, tức đang gặp khó khăn về tài chính, việc “ép” mua bảo hiểm càng khiến họ rơi vào bần cùng.
Cũng có trường hợp nhân viên ngân hàng phải “cắt máu”, tự mua bảo hiểm cho mình và người nhà, hứa hẹn hoàn tiền cho khách hàng, chỉ để trước mắt hoàn thành chỉ tiêu cái đã. Việc bán bảo hiểm trở thành cái gông treo trên đầu các nhân viên ngân hàng.
Hệ lụy từ cú bắt tay ngàn tỉ
Là nhân viên trong bộ phận cho vay tại một ngân hàng lớn ở TP.HCM, chị H. lúc đầu cứ nghĩ mình chỉ ngồi ở quầy giao dịch để thực hiện các nghiệp vụ liên quan đến cho vay, “không hề nghĩ, không ai nói” phải bán bảo hiểm nhân thọ.
Nhưng do bị lãnh đạo áp chỉ tiêu xuống nên phải nói khách hàng bắt buộc mua bảo hiểm nhân thọ mới được giải ngân khoản vay. “Tụi em bán cũng bị khách chửi vào mặt”, chị Hương nói.
Nhiều khách hàng chấp nhận mua bảo hiểm để được giải ngân khoản vay. Một số khách hàng nói rằng khi tới ngân hàng khác vay vốn thì họ cũng bị “ép” mua bảo hiểm.
“Trong trường hợp khách hàng cứng rắn, không “ép” được, nhân viên ngân hàng phải “chơi lầy” bằng cách năn nỉ “làm cho khách thương” mà mua bảo hiểm” – chị H. kể và cho biết nếu không đạt chỉ tiêu về bán bảo hiểm thì sẽ phải “họp riêng, khó chịu lắm”.
“Cấp trên đề nghị phải “làm mọi cách ra số”. Những nhân viên không đạt chỉ tiêu về bán bảo hiểm sẽ bị nằm trong “danh sách warning” (cảnh cáo). Mặc dù ngân hàng không đuổi, nhưng nhân viên cảm thấy áp lực nên tự động nghỉ việc”, chị H. nói.
Chị D., từng là nhân viên ngân hàng, cho biết việc “ép” mua bảo hiểm khi vay là một thực trạng phổ biến, bất kể vay tiền với mục đích gì đều phải mua bảo hiểm “bắt buộc”.
“Tôi từng chứng kiến rất nhiều người có hoàn cảnh khó khăn tìm đến ngân hàng vay, họ bị ép mua bảo hiểm mới cho vay”, chị Diễm cho biết để được vay, nhiều người chọn mua gói bảo hiểm nhân thọ giá trị thấp, sau đó không đóng phí bảo hiểm nhân thọ nữa, tức hợp đồng bảo hiểm mất hiệu lực, chấp nhận mất trắng tiền phí đã đóng.
Nhân viên ngân hàng cũng bị “ép” mua bảo hiểm nhân thọ, nếu không mua sẽ “rất khó làm việc” do cán bộ quản lý tra hỏi nguyên nhân mỗi ngày, mỗi giờ, rồi bị cô lập.
“Nếu tháng nào không đạt chỉ tiêu thì sẽ bị quản lý cấp cao hơn kêu đi họp, bắt giải trình, cho đi đào tạo nghiệp vụ bảo hiểm liên tục… Nó thật sự là một cơn ác mộng đối với nhân viên ngân hàng hiện nay”, chị D. chia sẻ.
Dồn người đi vay vào đường cùng
Bị ép mua bảo hiểm nhân thọ là nỗi ám ảnh của nhiều khách hàng khi đi vay.
Anh L.N. cho biết vào năm 2022 có đi vay gần 1 tỉ đồng, thế chấp mảnh đất. Sau đó phía ngân hàng gọi tới, kêu “tham gia gói bảo hiểm nhân thọ với mức phí 15 triệu đồng hoặc 18 triệu đồng/năm”.
“Tôi như ngồi trên đống lửa khi gần đến ngày cần giải ngân mà ngân hàng không giải quyết”, anh L.N. cho hay.
Dù chấp nhận tham gia gói 15 triệu đồng/năm song anh L.N. chỉ nhận được lời ậm ừ từ nhân viên ngân hàng chứ không xúc tiến giải ngân. Sốt ruột quá, anh L.N. đành phải cam kết tham gia gói 18 triệu đồng/năm để được giải ngân.
“Nếu mình không mua bảo hiểm, phía ngân hàng sẽ lấy lý do này kia không giải quyết. Cần người ta mới đi vay, nên bước đường cùng người đi vay phải đành chấp nhận. Đây là nghịch lý, người dân bị đưa vào thế không thể không mua”, anh L.N. bất bình.
Đại diện một doanh nghiệp (TP.HCM) chuyên kinh doanh nông sản xuất cảng cho biết có làm hồ sơ vay vốn tại một ngân hàng lớn và đã được giải ngân một phần, nhưng sau đó ngân hàng bắt phải mua bảo hiểm mới tiếp tục giải ngân phần còn lại.
Dù họ vay vốn phục vụ sản xuất và xuất cảng, nhưng ngân hàng vẫn không giải ngân mà ép mua bảo hiểm giá trị lớn. Việc mua bảo hiểm này không liên quan gì đến khoản vay sản xuất và kinh doanh của doanh nghiệp.
“Sản xuất và xuất khẩu nông sản liên quan đến rất nhiều người lao động, nông dân và hỗ trợ phát triển kinh tế đất nước, nhưng ngân hàng chỉ vì lợi nhuận mà ép người dân và doanh nghiệp”.
Mới đây, ông Phạm Bảy, Giám đốc Công ty Ông Bảy cho biết, doanh nghiệp đang khó khăn mới phải “cắn răng” đi vay tiền để các ngân hàng “cứu” mình. Thậm chí có doanh nghiệp không có tiền đóng thuế, không có tiền để trả lương cho nhân viên nên phải đi vay ngân hàng mà vẫn bị bắt buộc phải mua bảo hiểm.
Không chỉ đi vay mới gặp khổ, nhiều người tới ngân hàng chỉ muốn gửi khoản tiền tích lũy nhiều năm liền nhưng sau đó bị tư vấn mập mờ và “quẹo” sang mua bảo hiểm nhân thọ. Đến 1-2 năm sau, khách hàng mới biết nếu không đóng tiếp phí bảo hiểm thì gần như mất trắng hàng trăm triệu đồng đã đóng ban đầu. Bà L. Th. H. ở quận Bình Tân, TP HCM khi xem phóng sự về tình trạng nhập nhằng giữa các sản phẩm ngân hàng và các sản phẩm bảo hiểm, như một ngân hàng ép khách hàng gửi tiết kiệm mua sản phẩm bảo hiểm “Tâm an đầu tư”, giật mình, kiểm tra lại “sổ tiết kiệm” của mình, mới tá hóa đó không phải là “sổ tiết kiệm”, mà là hợp đồng bảo hiểm nhân thọ!
Không mua, chấm dứt khoản vay
Bị dồn ép, người đi vay cũng tìm cách đương cự, nhưng xem ra không ăn thua gì khi mà ngân hàng và công ty bảo hiểm như là… một.
Theo quy định, trong vòng 21 ngày cân nhắc – kể từ ngày nhận được hợp đồng bảo hiểm, bên mua có quyền từ chối tiếp tục tham gia và được hoàn lại phí đã đóng, sau khi trừ chi phí hợp lý. Để tránh “đêm dài lắm mộng”, hàng loạt chiêu đã được người bán tung ra.
Cần tiền trả nợ, chị V. cùng chồng tới Ngân hàng Quân đội (MB) chi nhánh Hà Nam vay 750 triệu đồng và dùng mảnh đất ở để thế chấp. Tuy nhiên để được ưu tiên giải ngân phải mua bảo hiểm nhân thọ có mức phí 15 triệu đồng/năm của Công ty bảo hiểm nhân thọ MB Ageas.
Sau khi tự tìm hiểu và biết người mua bảo hiểm có 21 ngày cân nhắc, chị Hoa quyết định mua bảo hiểm rồi sẽ hủy hợp đồng. Bất ngờ là ngay sau đó, chị bị đặt vấn đề: nếu hủy hợp đồng bảo hiểm thì phải tất toán khoản vay (trả nợ trong một lần) dù đã được giải ngân.
Khi chị Hoa trình bày kinh tế đang khó khăn, giờ tham gia bảo hiểm lại thêm một khoản nợ nữa, nên cảm thấy “rất mệt, quá sức”, vẫn trong 21 ngày cân nhắc nên chị mới làm đơn hủy bảo hiểm, thì nhận được câu trả lời: lúc trước đã cho vợ chồng chị “quyền quyết định” không tham gia, đổi lại “anh chị có thể đợi giải ngân, có thể một vài ngày giải ngân hoặc sang năm giải ngân”. Còn mua bảo hiểm là “điều kiện tiên quyết để ưu tiên giải ngân” khoản vay.
Không mua bảo hiểm: tăng lãi suất
Mặc dù đã hủy hợp đồng bảo hiểm nhân thọ, nhưng không phải khách hàng nào cũng được yên.
Chị M. cho biết vì đã đặt cọc tiền mua đất nên trước đó có tới ngân hàng này để vay tới Vietinbank (TP Biên Hòa, Đồng Nai) để vay, sau đó bị đề nghị mua gói bảo hiểm 40 triệu đồng mới được nhận ưu đãi lãi suất và được giải ngân. “Vì tình hình quá cấp bách, sợ không được giải ngân nên chị chấp nhận mua bảo hiểm dù không có nhu cầu”, chị M. cho biết.
“Trong quá trình mua bảo hiểm, thời gian tư vấn chỉ diễn ra 30 phút tại quán cà phê chòi ngay chỗ lô đất”, chị nói thêm.
Sau một thời gian, chị cảm thấy lấn cấn khi chưa nhận hợp đồng bảo hiểm. Liên lạc mới biết biên bản bàn giao hợp đồng đã được người đại lý nộp cho Manulife từ lâu, trong khi chị lại chưa từng thấy và chưa từng ký vào. Như vậy, chị không có đầy đủ 21 ngày để đọc hợp đồng và cân nhắc theo quy định.
“Tôi cảm thấy không hài lòng và rất tức giận”, chị M. còn khẳng định mình đã bị “lợi dụng thời điểm khó khăn” để mua bảo hiểm, còn bị giả chữ ký.
Dù sau đó được hủy hợp đồng bảo hiểm nhưng chị M. vẫn phải tới Vietinbank để giải quyết vụ lãi suất, được phía ngân hàng này cho biết nếu vẫn muốn nhận lãi suất ưu đãi, khách hàng không nhất thiết mua bảo hiểm nhân thọ, nhưng cần chọn cái khác thay thế như: sản phẩm tiền gửi kỳ hạn, sản phẩm tài trợ thương mại, tài khoản số đẹp…
Nếu chị M. kiên quyết không mua bảo hiểm cũng không sử dụng dịch vụ khác như đã đề nghị, ngân hàng “xin phép” tăng lãi vay là 11,5%.
Chuyện ngân hàng-bảo hiểm bắt tay đã có cả chục năm qua, mới chỉ ồn ào thời gian gần đây khi có người tố cáo. Sau đó, dù Ngân hàng Nhà nước VN đã cấm ép người vay mua bảo hiểm, nhưng một tờ báo trong nước tiếp tục phanh phui được hàng loạt góc khuất trong việc “gài” thế buộc phải… tự nguyện mua bảo hiểm nhân thọ khi vay ngân hàng. Có nơi đâu “ngộ” như ở cái xứ sở Việt Nam?
Tịnh Khê (tổng hợp)